DAO, Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonun (Decentralized Autonomous Organization) kelimelerinin kısaltılmasından elde edilmiştir. DAO, bilgisayar kodlarıyla ve programlar tarafından yönetilen bir organizasyondur.
DAO, otonom bir şekilde, herhangi bir merkeze bağlı olmadan çalışan merkeziyetsiz bir organizasyondur. Ethereum blok zincir ekosisteminde yaygın olan bir organizasyon türüdür.
DAO Nedir, Neden İhtiyaç Duyulur?
Aslında kripto paraların ilk dönemlerine uzandığımızda, son dönemlerde sıklıkla duyduğumuz DAO teriminin çok da yabancı bir terim olmadığını görürüz.
Bitcoin madenciliğinde bilindiği gibi madenciler (Bitcoin üreticileri) ve node’la (işlem onaylayanlar) olmak üzere iki söz hakkı sahibi taraf bulunur. Bunlar, herhangi bir merkezin otoritesi altında olmadan blok zincir ağındaki işlemleri onaylarlar.
DAO, madencilik ya da Bitcoin blok zincirin daha üst sürümü olarak değerlendirilebilir. DAO, topluluk tarafından yönetilen ve merkezi bir otoriteye sahip olmayan oluşumlar olarak tanımlanabilir.
DAO merkeziyetsiz sistemler, kurum içi temel kulların koda işlenmesinden sonra kuralların normal şekilde işlenmesine olanak tanır. İşlem kontrolü ile oluşan ekstra maliyet ve insan gücünü ortadan kaldırmayı hedefler.
DAO’ya Neden İhtiyaç Duyulur?
Dijital bir alanda herhangi biriyle finansman ve para içeren bir organizasyon kurmak istediğinizi düşünün. Burada çalıştığınız kişiye çok fazlasıyla güvenmeniz gerekir ki böyle bir şey de dijital ortamda tanımadığınız biri için çok zordur. DAO’larla gruptaki herhangi bir ortağınıza güvenmeniz şart değildir.
DAO’nun % şeffaf ve herkes tarafından doğrulanabilir koduna güvenmek yeterlidir. Yani DAO’ya ihtiyaç duyulmasının en büyük nedeni işlemlerin herkes tarafından doğrulanabilir olması ve yüzde 100 şeffaf olmasından kaynaklanmaktadır.
Yukarıda belirttiğimiz gibi zaten DAO’nun da amacı tam olarak budur. Ekstra maliyetleri ortadan kaldırmak ve buna ek olarak insan gücünü tamamen yok etmektir.
DAO Örnekleri
DAO teknolojisini daha iyi anlamaya yardımcı olacak aşağıdaki örnekleri inceleyebilirsiniz.
Hayır Kurumları: Dünyanın herhangi bir ülkesinde, kurulmuş bir hayır kurumuna bağış yapılabilir, ve bu hayır grubu, parayı nasıl kullanacağına karar verebilir.
Bitcoin de DAO’ya örnek olarak verilebilir bir teknolojidir. Bitcoin de merkeziyetsiz bir şekilde çalışır. bir mutabakat protokolü tarafından koordine edilir ve katılımcıların arasında hiyerarşik bir düzen bulunmaz.
Bitcoin’de organizasyon kuralları Bitcoin tarafından belirlenir. Kısaca bu kurallara uyabilecek herkes, madencilik yaparak Bitcoin üretebilir veya alım satım yaparak organizasyonu ayakta tutabilir. Ancak herhangi bir merkezi sisteme bağlı kalınmasına gerek yoktur.
Örneğin Türkiye’deki bir Bitcoin madencisi ile Amerika’daki bir madencinin birbirine güvenmesi gerekmez. Eğer havuz sistemi de kullanılacaksa, her iki taraftaki madenci de sahip oldukları makinelerle Bitcoin’in belirlediği kuralları yerine getirerek ödül kazanırlar. Yani sonuçta her iki taraf da sadece elde ettiği kara bakar.
DAO’nun Avantajları
DAO’nun birçok yönden sunduğu avantajları vardır. Ancak bunların en bariz avantajlarından biri organizasyonlardan merkeziliği kaldırmasıdır.
DAO’lar, organizasyonun yönetimini sadece gerçekten yatırım yapmış kişilere verir. Bu da daha kaliteli bir yapı üzerinde yürümesini sağlar.
DAO’ların avantajlarından bir diğeri de kuralların önceden belirlenmiş olmasıdır. Kuralların şeffaf, doğrulanabilir ve dağıtılmış olması, DAO’ların daha güvenilir hale gelmesini etkiler.
Çok fazlasıyla avantaj sağlayan DAO’nun kuralları ve işlemleri her zaman için blockchaine kaydedilerek, her finansal karar ve hareketin tam şeffaflığını ve hesap verilebilirliğini sağlar. Merkezi organizasyonlar opak kayıtlar tutabilirlerken, DAO’ların kayıtları her zaman için herkese açıktır.
DAO’nun Dezavantajları
DAO’ların avantajları kadar dezavantajlarının olduğundan da söz edilmesi gerekir. Bu dezavantajlardan biri de yine yapısı gereği merkeziyetsiz olmasıdır. Merkeziyetsiz ve oylama mekanizmalarındaki sorun, paydaşların çoğunluğu düzeltmesini onaylayana kadar başlatma sonrası güvenlik zafiyetinin düzeltilemez olmasıdır. Bu da DAO’ların tüm fonlarını sömürmek isteyen hackerlere açık kapı bırakmasına neden olur.
DAO’ların dezavantajlarından biri de kendini geliştirememeleridir. Bir DAO’nun core foundation’ı üzerinde gelişmesi için bir üstlenici tutulmalıdır ki bu da merkeziyetsiz oylamayı gerektirir.
DAO’ların bazı dezavantajları var ancak bunlar arasında en çok endişeye neden olan durum, net düzenleyici yapı eksikliğinin olmasıdır. Dünyadaki çoğu devlet, DAO’lara olan yasal bakışını açıkça belirlememiştir. Bu durum, organizasyonların hızlı gelişimini aksatabilir.
Sonuç olarak; DAO’lar da kripto paralar gibi yeni bir teknolojidir hatta tarihsel anlamda kripto paralardan çok sonra ortaya çıkan bir sistemdir. Bu da tam olarak zemine oturmasını geciktirir.
DAO’nın gelecekte metaverse kavramı ile birlikte yeni iş yapış yönetim şekillerini oluşturması beklenen bir durumdur. Aslında kripto dünyasında olan insanlar için bile alışagelmiş bir durum olmadığını söylemek gerekir. Çünkü DAO’lar her ne kadar güvenilir olsa da tamamen şeffaf olmaları, herkesin sizin finansal varlıklarını bilmesine yol açacak ve buna da insanlar ne kadar hazır?
